|
Jacques Rancière: estetyka, polityka, filozofia
|
Kraków: dyskusja o pismach Jacques’a Rancière’a
Wydawnictwo Korporacja Ha!art i krakowska galeria Bunkier Sztuki zapraszają na sesję Jacques Rancière: estetyka, polityka, filozofia. Teksty i referaty poświęcone myśli Francuza przedstawią tłumacze, filozofowie i krytycy.
Sesję zorganizowano z okazji premiery książki Jacques’a Rancière’a Dzielenie postrzegalnego. Estetyka i polityka, która ukazała się nakładem Korporacji Ha!art.
TERMIN: 1 grudnia (sobota), godz. 12–18
MIEJSCE: Bunkier Sztuki, pl. Szczepański 3a, Kraków
Nie zwracam się do członków określonej wspólnoty czy dyscypliny.
Piszę po to, aby przełamywać granice oddzielające specjalności – filozofię, sztukę, nauki społeczne itd.
Piszę dla tych, którzy również starają się burzyć mury między specjalnościami i rodzajami kompetencji.
(Jacques Rancière)
Jesienią 2007 roku ukazały się w Polsce dwie książki Jacques’a Rancière’a: Dzielenie postrzegalnego. Estetyka i polityka (Korporacja Ha!art) i Estetyka jako polityka (Wydawnictwo Krytyki Politycznej). W obu książkach Rancière podjął próbę przemyślenia wzajemnych relacji sztuki i polityki, a oryginalna wykładnia, którą zaproponował, szybko wzbudziła zainteresowanie i sprowokowała liczne dyskusje wśród krytyków i teoretyków sztuki.
Warto zaznaczyć myśl Rancière’a to radykalna propozycja pedagogiczna, krytyka filozofii politycznej, śmiałe ujęcie demokracji, komentarze na temat „poetyki wiedzy”, rewolucji literackiej, nauk historycznych, dziejów pracy, początków kina i psychoanalizy.
Głównym celem sesji jest prezentacja myśli Rancière’a jako projektu w ciągłym ruchu, który podważa stałe przypisanie do określonych ról, dyskursów i kompetencji, szuka połączeń, kombinacji i krótkich spięć między dyscyplinami i tradycjami myślenia.
Organizator sesji: Kuba Mikurda
PROGRAM
12.00–12.30
Krótka prezentacja sylwetki i projektu filozoficznego Jacques’a Rancière’a (Kuba Mikurda)
12.30–13.00 Magda Pustoła
13.00–13.15 Pytania + przerwa
13.15–13.45 Michał Paweł Markowski (Uniwersytet Jagielloński)
13.45–14.15 Paweł Mościcki („Krytyka Polityczna”)
14.15–15.15 Pytania + przerwa obiadowa
15.15–15.45 Grzegorz Jankowicz (Uniwersytet Jagielloński)
15.45–16.15 Roman Dziadkiewicz
16.15–16.30 Pytania + przerwa
16.30–17.00 Janek Sowa („Ha!art”)
17.00–17.30 Kuba Mikurda
17.30–18.00 Pytania + przerwa
18.00 Dyskusja z udziałem wszystkich panelistów (moderują Kuba Mikurda i Janek Sowa)
Jacques Rancière – francuski filozof, urodzony w 1940 roku w Algierze, emerytowany profesor Uniwersytetu Paris VIII w Saint-Denis. Był współautorem wydanego w 1968 roku pod redakcją Louisa Althussera Czytania „Kapitału”. W swojej teorii politycznej zajmował się analizą pojęć wchodzących w skład dyskursu politycznego, takich jak „ideologia”, „hegemonia” i „proletariat”. Ostatnio skupił się na problemie praw człowieka i ich roli w polityce międzynarodowej. Poruszał się również na granicy teorii społecznej i historii, co znalazło wyraz w takich książkach jak La nuit des prolétaires. Archives du rêve ouvrier (1981), dotyczącej politycznej działalności i społecznej świadomości robotników w XIX-wiecznej Francji, oraz Le philosophe et ses pauvres (1983) poświęconej miejscu biedy i biedaków w myśli wielkich filozofów. Równolegle rozwijał swoją teorię estetyczną, w której estetyka rozważana jest w powiązaniu z polityką i organizacją społeczną. Zwieńczeniem tej refleksji jest wydana w 2000 roku książka Le partage du sensible. Esthétique et politique. Dzięki niej filozofia Rancière’a stała się istotnym punktem odniesienia dla współczesnej teorii i praktyki artystycznej. Najważniejsze pisma Rancière’a to oprócz wymienionych powyżej: Le maître ignorant: Cinq leçons sur l'émancipation intellectuelle (1987), Aux bords du politique (1990), La mésentente: politique et philosophie (1995), La chair des mots: politique de l’écriture (1998), Malaise dans l’esthétique (2004), La haine de la démocratie (2005). Pismo „Artforum” w 2006 roku uznało Francuza za najważniejszego filozofa dla sztuki współczesnej, zajmującego się jej teoretycznymi i historycznymi kontekstami oraz filozofią polityki.
O KSIĄŻKACH Jacques’a Rancière’a
*
Dzielenie postrzegalnego. Estetyka i polityka, tłum. Maciej Kropiwnicki i Jan Sowa, projekt okł. Janek Simon, Korporacja Ha!art, Kraków 2007 (Linia Radykalna, t. 4)
Dzielenie postrzegalnego to najważniejsza książka Jacques’a Rancière’a dotycząca wzajemnych relacji między estetyką i polityką. Wydana została najpierw po francusku w 2000 roku, a później, w 2004, po angielsku jako The Politics of Aesthetics z posłowiem Slavoja Žižka. Publikacja odbiła się szerokim echem zarówno w środowisku naukowym, jak i artystycznym, prowokując szereg dyskusji na temat politycznego zaangażowania sztuki. Rancière, opierając się na przykładach zaczerpniętych z literatury, teatru, kina, fotografii i sztuk wizualnych, pokazuje w swojej analizie, że nasze postrzeganie świata – a więc kwestia estetyczna – oraz sposób naszego działania w nim i jego organizacji, czyli kwestia polityczna, są ze sobą nierozerwalnie związane. Dotyczy to tak poziomu społecznej praktyki, jak teoretycznej refleksji. W obu przypadkach chodzi bowiem o dzielenie (w dwóch znaczeniach tego słowa: współdzielenia oraz wyznaczania granic) tego, co widzialne i niewidzialne, słyszalne i niesłyszalne, możliwe i niemożliwe, dające i niedające się pomyśleć. Oryginalność i radykalizm myśli Rancière’a polega przede wszystkim na wyjściu poza schematy marksizmu, Szkoły Frankfurckiej oraz poststrukturalizmu dominujące w aktualnych dyskusjach na temat polityki i estetyki. Jego rozważania są jednak głęboko zakorzenione w tradycji filozoficznej i stanowią kontynuację wątków obecnych już w niemieckim romantyzmie oraz w antropologii filozoficznej i społecznej krytyce Marksa.
Książka zawiera najważniejsze eseje Rancière’a poświęcone związkom estetyki z polityką. Oprócz tytułowego Dzielenia postrzegalnego znajdują się w niej dwa inne teksty francuskiego filozofa: Od polityki do estetyki? oraz Rewolucja estetyczna i jej skutki. Sploty autonomii i heteronomii. Pierwszy przedstawia ewolucję jego refleksji, w której na przestrzeni ostatnich czterech dekad przeszedł on od zainteresowania ruchem robotniczym w XIX wieku do rozważań dotyczących sztuki współczesnej. Jak jednak pokazuje Rancière, istnieje wspólny horyzont, który w koherentny sposób łączy te pozornie oddalone od siebie wątki. Drugi tekst rozważa w szczegółach konsekwencje tzw. estetycznej rewolucji, której diagnoza znajduje się w Dzieleniu postrzegalnego. Uzupełnienie całości stanowi tekst Marka Robsona, literaturoznawcy z uniwersytetu w Nottingam przedstawiający estetykę Rancière’a na tle współczesnej filozofii i teorii sztuki. Książka opatrzona jest wstępem Magdy Pustoły, a zamyka ją słowniczek terminów rancière’owskich, jaki sporządził Kuba Mikurda.
**
Estetyka jako polityka, tłum. Julian Kutyła, Paweł Mościcki, przedm. Artur Żmijewski, posł. Slavoj Žižek, prace artyst. Joanna Rajkowska, projekt okł. Twożywo, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa 2007 (Idee, t. 5)
Estetyka jako polityka – pierwsza opublikowana w Polsce książka Jacques’a Rancière’a – to szeroko dyskutowana w ostatnich latach praca poświęcona sztuce współczesnej. Według Jacques’a Rancière’a, nie da się oddzielić szeroko rozumianej sfery estetyki od obszaru polityczności. Każda walka polityczna jest bowiem walką o określony obraz świata, widzialny układ jego elementów. Z drugiej strony każde działanie artystyczne jest ingerencją w porządek postrzegania świata i może modyfikować model oglądu otaczającej nas rzeczywistości. Książka zawiera najważniejsze eseje Rancière’a, podejmujące w nowatorski sposób temat relacji między społecznymi powinnościami sztuki i estetycznym uwikłaniem polityki, oraz dwa przeprowadzone z nim wywiady, omówienie całej jego twórczości napisane przez Gabriela Rockhilla, a także wprowadzenie znanego polskiego artysty Artura Żmijewskiego i posłowie Slavoja Žižka. Książka zilustrowana pracami Joanny Rajkowskiej.
OPINIE
Od jakiegoś czasu toczy się bowiem u nas coraz gorętsza dyskusja na temat sztuki zaangażowanej, politycznego charakteru sztuki oraz jej społecznych zadań. Spór dotyczy w tej samej mierze literatury, co teatru czy sztuk plastycznych, jednak toczy się on na odrobinę jałowym biegu nie mogąc wyzwolić się od narzuconych schematów, pozycji i języków. Wydaje się, że w tym kontekście pisma Rancière'a mogą być bardzo pomocne.
(Paweł Mościcki, Jacques Rancière i polityka estetyki, „Obieg”)
Książka Rancière'a każe nam przemyśleć znaczenia sztuki, obrazu, przedstawienia, a także wskazuje na politykę estetyki właściwą porządkom przedstawieniowym. Rancière trafia w miejsca, które wydają się w naszym dyskursie o sztuce logiczne i bezproblemowe, a w gruncie rzeczy są rodzajem ślepych uliczek, pułapek, posługują się utartymi schematami, używają swego rodzaju myślowych wytrychów do poradzenia sobie z opisem sztuki.
(Izabela Kowalczyk, Jacques Rancière – przemyśleć politykę obrazu, „Obieg”)
Filozof proponuje [...] coś na kształt przewrotu kopernikańskiego: nie egalitaryzm, a elitaryzm, nie relatywizm, a obiektywizm, nie radykalizm, a dystans, i nie ludyczność, a autonomiczność.
(Jakub Banasiak, Estetyka, głupcze!, „Obieg”)
|
|
| |
