|
Czytanie wyzwolone
|
Dubravka Ugrešić, Nikogo nie ma w domu, przeł. Dorota Jovanka Mentzel-Cirlić, Znak, Kraków 2008
 |
– Dubravka jest ucieleśnieniem duchowej urody Chorwacji w literaturze – pisał Adam Michnik. – Jej książki to błyskotliwa intelektualnie analiza problemów współczesności ważnych dla nas wszystkich.
„...proponuję z tego miejsca, by wznieść pomnik nieznanemu polskiemu hydraulikowi w rozlicznych europejskich miastach. Dlaczego? Dlatego że polski hydraulik jest pierwszą ofiarą europejskiego zjednoczenia, zwłaszcza zaś idei poszerzania Europy. Ponieważ o polskim hydrauliku wszyscy mówią ze strachem i nienawiścią – zepchnął w cień nawet przysłowiowo znienawidzonych Romów – pomnik winien składać się tylko z cokołu. A na cokole niech zostanie wyryty prosty i smutny napis: Pomnik Nieznanego Polskiego Hydraulika".
Tak o fantomie polskiego hydraulika pisze w najnowszym zbiorze felietonów, esejów, artykułów i quasi-wykładów Dubravka Ugrešić, pisarka obdarzona przenikliwym spojrzeniem i wyrazistym głosem współczesnej literatury. W Nikogo nie ma w domu bezlitośnie rozprawia się z pojęciami, które we współczesnym świecie są traktowane przez wielu jako tabu albo przemilczane jako zbyt niewygodne. Ugrešić nie stroni od niewygodnych pytań, z drwiącym spojrzeniem przygląda się procesowi globalizacji i skutkom politycznej poprawności. Zastanawia się nad pojęciem domu, zakorzenienia w określonej kulturze poddanej wpływom multikulturowego świata i definicją tożsamości.
O AUTORCE
Dubravka Ugrešić urodziła się w 1949 roku w Kutinie (Chorwacja). Pisarka, eseistka. Z wykształcenia jest literaturoznawczynią. W czasach komunistycznej Jugosławii pracowała na uniwersytecie w Zagrzebiu w Instytucie Teorii Literatury, gdzie zajmowała się przede wszystkim literaturą rosyjską. Z jej naukowego dorobku warto wyróżnić zredagowany wraz z Aleksandrem Flakerem dziesięciotomowy „Słownik pojęć rosyjskiej awangardy” (chor. Pojmovnik ruske avangarde,1984), publikację „Nowa rosyjska proza” (chor. Nova ruska proza), a także antologię alternatywnej prozy rosyjskiej (zatytułowaną „Pljuska u noći”, 1988) oraz tłumaczenia dzieł Borysa Pilniaka i Danila Charmsa.
Przygodę z beletrystyką zaczynała od pisania krótkich opowiadań i książek dla dzieci: Mali Plamen, Filip i Srećica oraz Kućni duhovi. W latach osiemdziesiątych dała się także poznać jako autorka lekkiej i erudycyjnej postmodernistycznej prozy. Wielki sukces przyniosła jej „Stefcia Ćwiek w szponach życia. Patchwork-Story” (nazywana często chorwacką Bridget Jones), która w 1984 zadebiutowała także na wielkim ekranie. Film reżyserował Rajko Grlić, a Ugrešić współtworzyła do niego scenariusz. W 1988 roku wydała „Forsowanie powieści-rzeki”, które przyniosło autorce kilka krajowych nagród (m.in. Nagrodę im. Ksavera Šandora Gjalskiego).
Od początku kształtowania się nowej państwowości chorwackiej otwarcie krytykowała nacjonalistyczną gorączkę wywoływaną przez ówczesne władze na skutek czego stała się wrogiem publicznym, „czarownicą”, zdrajczynią. W 1993 roku zrezygnowała z pracy na Uniwersytecie Zagrzebskim i opuściła Chorwację. Przez pewien czas wykładała w Stanach Zjednoczonych, czego efektem jest zbiór esejów „Amerykański fikcjonarz”, a następnie na stałe zakotwicza w Amsterdamie. Za wydaną w 1995 roku „Kulturę kłamstwa” prezentującą jej „jugonostalgiczne”, bardzo subiektywne spojrzenie na bałkańśki konflikt wyróżniona została m.in. Europejską Nagrodą za Esej Charles Veillon (1995), Österreichischer Staatspreis fur Europeische. Literatur [austriacka nagroda krajowa w kategorii literatury europejskiej] (1998) oraz niemiecką Heinrich Mann Preis (2000).
Dubravka Ugrešić stara się wymykać wszelkim etykietom szufladkującym ją jako wojującą feministkę czy dyżurną specjalistkę od wojny na Bałkanach czy emigracji. Zawsze jednak daje się poznać jako inteligentny, prowokacyjny twórca o dużej spostrzegawczości i wrażliwości, talencie do opowiadania anegdot i inklinacji do dowcipnych puent. Jej ostatnie książki poruszają bliskie autorce problemy współczesności, mówią o zagubionej tożsamości, wygnaniu i samotności.
Jej książki zostały przetłumaczone na ponad 20 europejskich języków (oraz japoński), a eseje publikowane były na całym świecie m.in. w amerykańskim “The Hedgehog Review”, niemieckim „Die Zeit” czy polskiej „Gazecie Wyborczej”.
Przekłady
Forsowanie powieści rzeki. PIW, 1992; Czarne, 2004.
Kultura kłamstwa. Dolnośląskie, 1998; Czarne, 2006.
Amerykański fikcjonarz, Czarne, 2001.
Stefcia Ćwiek w szponach życia, Czarne, 2002.
Muzeum bezwarunkowej kapitulacji, Świat Literacki, 2002.
Czytanie wzbronione, Świat Literacki, 2003.
Baba Jaga zniosła jajo. Czarne, 2004.
Ministerstwo bólu, Świat Literacki i Czarne, 2006.
Nikogo nie ma w domu, Znak, 2008.
Bibliografia (rok wydania w Chorwacji)
• Mali plamen (1971)
• Filip i sreća (1976)
• Poza za prozu (1978)
• Nova ruska proza (1980)
• Štefica Cvek u raljama života (1981)
• Život je bajka (1983)
• Forsiranje romana-reke (1988)
• Kućni duhovi (1988)
• Američki fikcionar (1993)
• Kultura laži (1996)
• Muzej bezuvjetne predaje (1998)
• Zabranjeno čitanje (2001)
• Ministarstvo boli (2004)
• Nikog nema doma (2005)
• Baba Jaga je snijela jaje (2008.)
|
|
| |
