|
ANTYpodręcznik do uczenia (się) literatury
|
Michał Paweł Markowski, Polska literatura nowoczesna. Leśmian, Schulz, Witkacy, Universitas, Kraków 2007
 |
Antypodręcznik Michała Pawła Markowskiego – profesora Uniwersytetu Jagiellońskiego, autora, tłumacza i redaktora wielu książek naukowych i eseistycznych – jest imponującym przedsięwzięciem edytorskim i frapującym, autorskim projektem (pro)akademickim zarazem. Kto wie, może nawet odmieni języki władzy – wykładowców, „zdekonstruuje” (zamiast tylko rozbijać) nieco uniwersytecki beton, który zatrzymał się na etapie samorozwoju strikte naukowego i pomija indywidualne potrzeby kształconych obecnie na polskich uczelniach humanistów. Z pewnością książka stanie się i uzupełnieniem, i rozwinięciem modelu nowoczesnych pomocy dydaktycznych, jakie profesor Markowski wraz z żoną, pisarką i teoretyczką Anną Burzyńską, wypracował już na potrzeby swojego imponującego zamysłem i realizacją podręcznika pt. Teorie literatury XX wieku. Jestem przekonany, że także Polska literatura nowoczesna stanie się tomem roz- i przechwytywanym: przez olimpijczyków z liceów, studentów z ambicjami, żądnych odważnych analiz, innowacyjnych opracowań (często przykładowych i wzorcowych materiałów postbadawczych) doktorantów oraz zazdrosnych wykładowców.
Księga („czułych mądrości”) Markowskiego została napisana klarownym, chwilami przejrzystym niemalże językiem (eseisty, a jednak naukowca), wspaniale wydany i przyjaźnie dla wzrokowców – z pamięcią fotograficzną – opracowany. Zachwyca, jednocześnie zmuszając do poszukiwań, kolejnych od/czytań. Od samego początku, wstępu nazwanego po perecańsku „Instrukcją obsługi”, widać, że autor stawia na samodzielnie myślącego odbiorcę – partnera do rozmowy przede wszystkim! Bo w dużej mierze daje mu materiał (pojęciowy) do własnych, postlekturowych refleksji.
Tom Polska literatura nowoczesna. Leśmian, Schulz, Witkacy powinien znaleźć stałych, powracających do pozornie znanych sobie już książek, użytkowników (w tym: wykładów, esejów, monografii, literackich analiz i „dynamicznych” interpretacji), bo trudno się od niego oderwać. Antypodręcznik Universitasu czyta się z pasją, polonistycznym zaangażowaniem i zdumieniem jednocześnie, że opowieść o zaistnieniu i przetrwaniu myśli/formacji modernistycznej w Polsce może tak gładko przejść w niby-wykład dla studentów i wygłodniałych samodzielnie zdobywanej wiedzy już magistrów.
(Historia) Literatury. Instrukcja obsługi – tak mógłby brzmieć jeden z „poręcznych” podtytułów do tej książki. Markowski nie ogranicza się w niej do zdekonspirowania „nowoczesności krytycznej”, jak sam nazywa obszar swoich zainteresowań badawczych, ale podpowiada historycznoliterackie tropy, oprowadza przez niezliczone konteksty i strategie czytania: kulturowe, filozoficzne, antropologiczne, historycznosztuczne, językoznawcze, teoretycznoliterackie – nie zawsze w Polsce dobrze znane, cenione ani należycie rozumiane. Przy okazji snucia podstawowego wywodu (tekst główny jest bogato inkrustowany, zawiera pomocne interteksty) profesor wyjaśnia wiele meandrów literatury nowoczesnej. Tłumaczy (na marginesie) niewtajemniczonym lub zapominalskim przydatne terminy i kategorie, chętnie cytuje „teksty kultury” i polemizuje z cudzymi odczytaniami.
Już dziś postuluję, by uznać Polską literaturę nowoczesną za książkę 2008 roku (chociaż ukazał się z datą 2007). Stanowi ona praktyczny, bezkompromisowy i chyba najlepszy merytorycznie, jednotomowy przewodnik po Literaturze XX wieku, wstęp do jej Poznania. Posłuży wielu ludziom kultury jako doskonała lektura eseistyczna, ale też punkt wyjścia do stworzenia sobie bazy terminologicznej filologa/literaturoznawcy, bo to zarówno naukowe opracowanie quasi-monograficzne (sylwetki Bolesława Leśmiana, Brunona Schulza i Witkacego), jak i księga błyskotliwych odczytań najważniejszych autorów modernizmu (i okolic).
Tom Michała Pawła Markowskiego to niezastąpiona pomoc dla uczących (się) literatury i nie tylko. Tej pozycji nie można przegapić na półce, czy to księgarskiej, czy bibliotecznej.
O AUTORZE
Michał Paweł Markowski (1962) – profesor zwyczajny na Wydziale Polonistyki UJ, kierownik Katedry Międzynarodowych Studiów Polonistycznych, dyrektor Centre for the Advanced Studies in the Humanities (Centrum Studiów Humanistycznych) na UJ. Jest autorem kilkunastu książek poświęconych filozofii literatury i kultury, ostatnio opublikował: Czarny nurt. Gombrowicz, świat, literatura (2004, tłumaczona na szwedzki, rumuński, angielski, francuski), Teorie literatury XX wieku (2006, dwa tomy: podręcznik i antologia, z Anną Burzyńską), Nieobliczalne (2007). Laureat Nagrody „Literatury na Świecie” w dziedzinie komparatystyki za rok 1998, Nagrody Kościelskich (2000), Nagrody Polskiej Akademii Nauk im. Aleksandra Brücknera (2000), trzykrotnie wyróżniony Nagrodą Ministra Edukacji Narodowej (1998, 2001, 2005). Dwukrotnie (2000, 2005) nominowany do Nagrody Jana Długosza za najlepszą polską książkę humanistyczną. W 2006 roku uhonorowany 3-letnim subsydium profesorskim „Mistrz” przez Fundację na Rzecz Nauki Polskiej. W roku akademickim 2002/2003 Visiting Profesor na Uniwersytecie Harvarda, w roku 2004 prowadził wykłady z literatury polskiej i porównawczej na Northwestern University w Evanston (USA). W roku 2005 Distinguished Visiting Professor na Wydziale Literatur Nowożytnych University of Alberta (Edmonton, Kanada). W roku 2008 Senior Fellow w Internationales Forschungszentrum Kulturwessenschaften w Wiedniu.
|
|
| |
