|
Olsztyńska feminoteka
|
Bernadetta Darska:
– Ucieczki i powroty. Obrazy rzeczywistości w prozie najnowszej, Olsztyn 2006
– Czas Fem. Przewodnik po prasie feministycznej i tematach kobiecych w czasopismach kulturalnych po 1989 roku, Olsztyn 2008
 |
Śledzących zmierzch i upadek proksiążkowych czasopism zaskoczy swoim wnętrzem opasły tom Bernadetty Darskiej „Czas Fem”. Opublikowany nakładem wydawnictwa Portret „Przewodnik po prasie feministycznej i tematach kobiecych w czasopismach kulturalnych po 1989 roku” kontynuuje wysiłek podjęty przez poznański zespół Przemysława Czaplińskiego nad „Kalendarium życia literackiego 1976–2000” oraz – w sposób właściwy monografiom – przewartościowuje dokonania poprzedników i po swojemu, fragmentarycznie tworzy ciąg dalszy historii recepcji tekstów współczesnych – zawartych w czasopismach.
Autorka skupia się bowiem na wybranym obszarze (periodyki i nieregularniki – często niszowe, środowiskowe lub „branżowe”, ziny, cyklicznie bądź okazjonalnie wydawane biuletyny) i działaniu – tropieniu wątków kobiecych, feministycznych, genderowych i queerowych (w tym zagadnienia tyczące mniejszości seksualnych) w tekstach drukowanych z ostatniego dwudziestolecia. Rzadko są one ogólnodostępne czy w ogóle (z)gromadzone w bibliotekach uczelnianych. Nie mówiąc już o odnotowywaniu i śledzeniu zawartości kolejnych numerów czasopism przez tworzących bazy BN, Katalog Czasopism itp. Darska opisała, co wytropiła albo zwyczajnie jej w ręce wpadło, i chwała jej za to! Teraz następni – ambitni piszący czy tylko zainteresowani tematyką femino- i maskulinocentryczną – mogą szukać konkretnych materiałów, rozwijających ich wiedzę/orientację źródeł. Ciesząc się przy tym lekturą prasoznawczej narracji, czy to linearną, czy to fragmentaryczną.
Przygotowana, na marginesie albo dzięki pracy wstępnej nad doktoratem, publikacja to jedyny w swoim rodzaju zbiór materiałów archiwalnych, feminizujący cytatnik dla fascynata-amatora i specjalisty, meganotes z przypisami zachęcającymi do kontynuowania pożycia mola wśród licznych pozycji lekturowych (pełne dane bibliograficzne sekstekstów!) i fenomenalnej ściągi pilnej doktorantki z drogi do przygotowania rozprawy doktorskiej poświęconej polskim pismom feministycznym i genderowym w Polsce ze szczególnym naciskiem na problematykę tożsamości i kształtowania dyskursu. W przeciwieństwie do debiutanckiej pozycji Bernadetty Darskiej nie ma tu nacisku na łączenie doświadczenia krytyczno- i historycznoliterackiego, a zwyczajne badanie recepcji, praca przeglądowa sprawiająca przyjemność tylko fascynatom i nudnym bibliotekarom. Efekt tytanicznej pracy jednak fascynuje i wzbudza ogromny szacunek!
Mieszkająca w Olsztynie i kojarzona z tym ośrodkiem kulturalnym („Marsz na północ”) Bernadetta Darska (1978) działa jako prokobieca recenzentka, zdeklarowana krytyczka literacka. Zaczynała jako sekretara pisma literacko-kulturalnego „Portret”, by w 2002 roku objąć stanowisko redaktorki naczelnej tytułu. Jest autorką doktoratu poświęconego problematyce tożsamości i dyskursu w polskiej prasie feministycznej i genderowej. Pracuje w Instytucie Dziennikarstwa i Komunikacji Społecznej Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego. Stypendystka Miasta Olsztyna w dziedzinie literatury (2004) zalicza się do ciekawszych i najaktywniejszych recenzentek młodszego pokolenia. Publikowała w większości liczących się pism kulturalno-literackich i feministycznych oraz serwisów internetowych, szykowała też noty recenzyjne, artykuły przekrojowe i polemiki do pism wysokonakładowych. Pisze głównie o nowej prozie polskiej, aktywnie wspierając lub oceniając „krytycznym okiem” debiutantów, oraz o literaturze i publicystyce kobiet.
Część swoich tekstów krytycznoliterackich wydała w postaci książki „Ucieczki i powroty. Obrazy rzeczywistości w prozie najnowszej”. Zgromadziła w niej szkice analityczno-polemiczne o dziełach starszych autorów swojego regionu (Tamary Bołdak-Janowskiej, Włodzimierza Kowalewskiego, Pawła Jaszczuka) i młodszych. Byli wśród nich tworzący mitologię „prozy (z) Północy”: Tomasz Białkowski („Leze”, „Dłużyzny”, „Pogrzeby”, „Mistrzostwo Świata”, „Zmarzlina”), Mariusz Sieniewicz („Prababka”, „Czwarte niebo”, „Żydówek nie obsługujemy”, „Rebelia”), Joanna Wilengowska („Japońska wioska”, „Zęby”), Filip Onichimowski (jego „Zalanych” z 2005 roku ochoczo wpisywano „na doczepkę” do proklamowanego kilka lat temu nurtu) oraz „osobni” w swych praktykach twórczych – Ewa Schilling („Lustro”, „Akacja”, „Głupiec”) i Piotr Siwecki („SMS”, „Zrozumieć Plichta”, „Voucher”, „BIOS”, „Hyper-Gender”).
Autorka pisze „bez taryfy ulgowej” o jakości produkcji literackiej roczników 70. i 80., ale też życzliwie przygląda się elementom konstytutywnym nowej prozy. Porusza m.in. kwestie współdziałania podmiotu twórczego i bohaterów literackich ścierających się z dojmującymi fragmentami rzeczywistości, mówi o „sposobach radzenia sobie z jej wyzwaniami”, koncepcjach „wykluczania”, socjopsychicznych aspektach współistnienia jednostek – w dużych społecznościach i mniejszościach (np. seksualnych), zacieraniu się kategorii inności poprzez wtrącanie jej w rytuały codzienności, zwyczajności. Jeśli wybiera – miejscami – feministyczne czytanie, to bez ideologii, czyniąc wyraźny ukłon w stronę koncepcji gender studies Ingi Iwasiów.
Darska nie uprawia doraźnej metakrytyki, woli trzymać się blisko analizowanych pism (para)literackich. „Rzeczy ważne”, jakim poświęca się we własnym i o cudzych tekstach pisaniu, to – jak deklarowała w „Liberackim sposobie na życie” – „pasja i konsekwencja działania, to ciągła chęć poznania i tworzenia, chęć odkrywania tajemnicy, która nigdy tak naprawdę nie może zostać odkryta w pełni” („Gazeta Witryny Czasopism” 2003, nr 32).
|
|
| |
