|
Profesor Derek Attridge w Krakowie
|
Wykład na UJ i dyskusja wokół Jednostkowości literatury
Poloniści z Centrum Studiów Humanistycznych
(Centre for Advanced Studies in the Humanities)
Uniwersytetu Jagiellońskiego
oraz
wydawnictwo Universitas
zapraszają na dyskusje
o literaturze
i horyzontach nowoczesnej myśli humanistycznej
z Derekiem Attridge'em
– autorem książki Jednostkowość literatury
Znakomity literaturoznawca i teoretyk literatury wygłosi wykład otwarty dla publiczności, poprowadzi jedno z seminariów o literaturze oraz spotka się z czytelnikami właśnie opublikowanej po polsku rozprawy. Dyskusja będzie poświęcona zagadnieniom przedstawionym w Jednostkowości literatury, poruszona zostanie kwestia jego instytucjonalnych doświadczeń na zagranicznych uniwersytetach, aktualności dekonstrukcji (Attridge jest tłumaczem i komentatorem Derridy), a także wyobrażeń dotyczących przyszłości badań literackich rozwijanych w ramach akademii.
• 17 grudnia, poniedziałek, godzina 18.00
Z cyklu „WYKŁADY JAGIELLOŃSKIE”
Derek Attridge (York University, Wielka Brytania) wygłosi wykład pt.
Reading and Responsibility.
Wykład profesora Attridge'a nawiązuje do jego teorii jednostkowości literatury i odpowiedzialnej lektury, na którą powinien zdobyć się czytelnik. Odwołując się do różnych tradycji filozoficznych i teorii literackich, Attridge zastanawia się nad tym, co dzieje się, gdy autor tworzy innowacyjne dzieło, a także, w jaki sposób czytelnik odpowiada na tę innowacyjność, inwencyjność i syngularność, kiedy tworzy interpretację. Wzywając do „odpowiedzialnego" czytania – i zarazem demonstrując taką praktykę na przykładzie interpretacji wierszy Emily Dickinson i Paula Muldoona – Attridge ponownie umieści literaturę w sferze etycznej.
MIEJSCE
Wydział Polonistyki UJ / Centrum Studiów Humanistycznych
ul. Grodzka 64
aula (parter)
• 18 grudnia, wtorek, godzina 18.00
Promocja polskiego wydania książki Dereka Attridge’a Jednostkowość literatury (Universitas, Kraków 2007) z udziałem autora.
Prowadzenie: Michał Paweł Markowski i Grzegorz Jankowicz
MIEJSCE
Wydział Polonistyki UJ / Centrum Studiów Humanistycznych
ul. Grodzka 64
aula (parter)
O KSIĄŻCE
Czym jest literatura? Co decyduje o „literackości” tekstu i jak można wyjaśnić jego niezwykłą zdolność do porażania, upajania – i zachwycania jego czytelników? Przez całe wieki czołowi myśliciele zmagali się z tymi pytaniami, ale żadnemu nie udało się określić istoty literatury. Derek Attridge proponuje, abyśmy ten opór wobec definicji wzięli za punkt wyjścia, aby na nowo odkrywać nie tylko literaturę, ale różnorodne praktyki zachodniej sztuki.
Odwołując się do różnych filozoficznych tradycji, Attridge podsumowuje wieloletnie rozważania o tym, co się dzieje, gdy autor tworzy innowacyjne dzieło lub czytelnik odpowiada na nie, w trakcie pisania lub dużo później. Patrzy on na dzieło jak na zdarzenie odgrywane za każdym razem na nowo przez czytelnika, odpowiadającego na jego jednostkowość, inwencyjność i inność. Wzywając do „odpowiedzialnego” czytania, które oddaje sprawiedliwość dziełu, Attridge ponownie umieszcza literaturę w sferze etyczności. Jego teoria jest ugruntowana w skrupulatnej praktyce myślenia poprzez nowe odczytania dobrze znanych tekstów.
Powracając do argumentów zarysowanych w tomie Peculiar Language, Derek Attridge daje nam nową perspektywę do dyskusji nad literaturą i literackością. Nigdy nie tracąc z oczu przyjemności tekstu, książka ta zainspiruje wszystkich tych, którzy wykładają, studiują lub po prostu kochają to, co zwiemy „literaturą”.
SPIS TREŚCI
Przedmowa
ROZDZIAŁ 1: Wprowadzenie
Zagadnienia wstępne
Rozumienie "literatury"
Literacki instrumentalizm
Tradycja estetyczna
Poza estetykę?
ROZDZIAŁ 2: Tworzenie i inny
Tworzenie
Kultura i idiokultura
Tworzenie innego
Przyswajanie innego
Wersje "innego"
Inny w spotkaniu
ROZDZIAŁ 3: Inwencja i oryginalność
Pojęcie oryginalności
Doświadczanie oryginalności
Odkrywczość i inwencja
Inwencja w sztuce
Jak inwencja rodzi inwencję
ROZDZIAŁ 4: Odkrywczy język i zdarzenie literackie
Językowa inwencja
Język jako zdarzenie
Zdarzenie literackie
ROZDZIAŁ 5: Jednostkowość
Zdarzenie jednostkowości
Jednostkowość dzieła literackiego: przykład
Odrębność poezji
Przekład i imitacja
Bliskość i obcość
ROZDZIAŁ 6: Czytanie i opowiadanie
Twórcze czytanie
Zaskoczenie i zdziwienie
Literackie czytanie
Od-czytanie
Czytanie jako odpowiedź
Czytanie jako inwencja
ROZDZIAŁ 7: Odgrywanie
Literackie odgrywanie
Literackie odgrywanie: przykład
Autorskość
Czasowość dzieła literackiego
ROZDZIAŁ 8: Forma, znaczenie, kontekst
Forma i literackość
Forma i znaczenie
Odgrywanie formy: przykład
Forma i instrumentalizm
ROZDZIAŁ 9: Odpowiedzialność i etyka
Odpowiedzialność za innego
Etyka
Etyka literatury
ROZDZIAŁ 10: Codzienna niemożliwość
Apendyks: długi i wskazówki
OPINIE
Wyraźnie znaczona w piśmie podmiotowość Attridge’a znajduje swoje głębokie uzasadnienie w geście ostatecznego unieważnienia pracy teoretyka w jego tradycyjnym ujęciu – pracy nieustannie napędzanej dyskursem czysto spekulatywnym. Ostatecznie teoretyzujący i zarazem piszący podmiot odgrywa na nowo własne praktyki czytelnicze, dotyczące nie tyle literatury, ile różnych rodzajów twórczości artystycznej: „rozpocząłem główną część tej książki od auto-refleksyjnego gestu, od mojej próby zdania sobie sprawy z aktu pisania w akcie pisania, jako drobnego przykładu możliwej odkrywczości” (s. 183). Przestrzeń, w której zbiegają się ze sobą dwa porządki pisma – konstatacja i performacja – jest niezaprzeczalną siłą tej książki, stwarza bowiem możliwość wywołania nowej procedury lekturowej lub raczej, idąc tropem myślenia autora, dopuszcza ją po prostu do głosu, gdzieś spoza świadomości czytelniczej. Jak już wspomniałem wcześniej wyobrażenie tego, co literackie według Attridge’a nie akceptuje początku, zatrzymuje się w kilku miejscach jednocześnie. Do „miejsc” owych odnosi się termin „odgrywanie”, któremu autor poświęca odrębny rozdział swej książki. „Odgrywanie”, implikujące w prostej linii „zdarzeniowość”, odzyskuje Attridge dla współczesnego czytelnika poprzez próby re-definiowania wyznaczników pojęcia literackości, będącego wypadkową praktyki kulturowej teoretyków na przestrzeni wieków. W intencji autora „Jednostkowości literatury” świadomość „odgrywania” miałaby się niejako spełniać w roli remedium na – zdiagnozowane po doświadczeniu postmodernizmu w naukach humanistycznych – wyczerpanie lub przesilenie. Przywrócenie sensu dalszego uprawiania dyscypliny literaturoznawczej w działalności analityczno-interpretacyjnej udaje się dzięki zarzuceniu perspektywy teleologicznej. W momencie, kiedy zdecydowanej większości czytającego społeczeństwa fenomen „zdarzeniowości” jest skutecznie przesłaniany normami obiektywnego procesu interpretacyjnego, dla Attridge’a „dzieło literackie istnieje tylko w odgrywaniu (performance)” (s. 135). Sytuacja doświadczania, kładąc wyraźny nacisk na aspekt czasowości, pozwala nam ponownie określić się wobec wytworów praktyki kulturowej, a dokładniej wobec ich ukonstytuowanych wyobrażeń doby pluralizmu interpretacyjnego. To, co do-daje „odgrywanie” do dzieła jest tym, co wywraca je z konwencjonalnego uścisku powszedniego uhistorycznienia. Wówczas dzieło – jeśli zawierzyć Attridge’owi – spełnia się o wiele sugestywniej w poświadczaniu, tzn. zdawaniu sobie sprawy z doniosłości osoby czytającego w momencie zetknięcia się z literą tekstu. Bliskość wpisana w obcowanie z artefaktem kultury pozostawia ślady, które zostają zazwyczaj umiejętnie zatarte, co wiąże się z niepożądanym – w kontekście refleksji Attridge’a – ryzykiem wyjścia poza „literackość”. Być może w tym miejscu rozgrywa się kwestia dla sensu literatury dziś najważniejsza – sztuka samoocalenia podmiotu piszącego/czytającego przed prawem transgresji w rzeczywistość. Jeśli zaś w literaturoznawstwie, które poprzez czynność czytania interioryzuje inne dyscypliny nauk humanistycznych, miałoby się cokolwiek zamykać, byłyby to, jak się okazuje, granice „literackości”. Nie przypadkiem odnajduję tę myśl, zredukowaną do zdania: „gdyż wszystko, co język może zdziałać w świecie, jest do odegrania w literaturze” (s. 139), tuż po komentarzu dotyczącego praktyki close reading.
(Tomasz Pawlus, Wszystko, co literackie, artPAPIER.com.pl)
O AUTORZE
Derek Attridge jest profesorem literatury angielskiej na York University, gdzie kieruje Departamentem Anglistyki.
Zainteresowania naukowca koncentrują się przede wszystkim na języku literackim, choć zakres kontekstów, w jakich Attridge ów język bada jest bardzo duży. Jego pierwsze prace dotyczyły rytmu i konwencji metrycznych w poezji anglojęzycznej. Najbardziej znane są jego artykuły poświęcone filozofii dekonstrukcji i postaci Jacques’a Derridy, którego pisma wydał po angielsku we własnym wyborze. Ostatnia książka badacza pt. Jednostkowość literatury (Singularity of Literature, 2004; wyd. pol. 2007) poświęcona jest problemowi odrębności literatury jako specyficznej praktyki językowej i społecznej. Attridge stawia pytania o różnice między dyskursem literackim i nieliterackim, ale wychodzi poza tradycyjne podziały teoretyczne, rozpatrując tytułowe zagadnienie w kontekście etycznym.
Kwestia etycznego wymiaru literatury i lektury pojawia się także w jego książce pt. J.M. Coetzee and the Ethics of Reading. Literature in the Event (2004), w której stawia pytania o granice interpretacji w kontekście twórczości jednego z najciekawszych prozaików z Południowej Afryki.
Nie przez przypadek wybór Attridge’a padł na autora Hańby. Podobnie jak Coetzee, Attridge urodził się i wychował w Południowej Afryce. W swoich badaniach często powraca do literatury południowoafrykańskiej. Z Rosemary Joly zredagował antologię esejów krytycznych poświęconych pisarzom z Południowej Afryki. Jest również specjalistą od twórczości Jamesa Joyce’a, któremu poświęcił dwie książki (Joyce Effects, 2000; How to Read Joyce, 2007), kilka artykułów w pracy Peculiar Language (1988) oraz cztery antologie krytyczne.
Obecnie pracuje nad książką o poezji mówionej od antycznej tradycji melicznej aż po współczesny SLAM.
Derek Attridge zasiada w radach wydawniczych „The James Joyce Quarterly”, „The Joyce Studies Annual”, „The Journal of Narrative Theory”, „Modern Fiction Studies”, „Interventions and Language and Literature”. Współpracuje również z kilkoma wydawnictwami jako konsultant merytoryczny.
O „WYKŁADACH JAGIELLOŃSKICH”
Instytucja Wykładów Jagiellońskich ma na celu „umiędzynarodowienie” polskiej humanistyki przez włączenie w krąg działań Centrum wybitnych przedstawicieli nauk humanistycznych ze świata. Każdy z zaproszonych gości cieszy się doskonałą reputacją, zarówno jako wykładowca, jak i autor wpływowych dzieł. Do obowiązków zaproszonych gości należy przeprowadzenie otwartego wykładu dla publiczności akademickiej oraz seminarium dla doktorantów na temat literatury. Prezentacja naukowej działalności gościa ma miejsce w „Roczniku Centrum Studiów Humanistycznych”, gdzie umieszczona zostanie pełna sylwetka badacza wraz z tłumaczeniami wybranych tekstów.
Więcej o inicjatywach CSH: www.cash.polonistyka.uj.edu.pl
|
|
| |
